ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΡΟΝΟΜΙΟ Ο ΝΟΥΣ

 

Γράφει ο Γιάννης Χναράκης ∼

 

 Η ζωή τρέφεται με ζωή, γεγονός που αποτελεί θεμελιώδη και απαράβατο νόμο της φύσης. Για να ζήσει κάποιος πρέπει να σκοτώσει ή να «σκοτώσει». Είναι το σημείο όπου εμπλεκόμαστε συναισθηματικά στην περίπτωση κατά την οποία είτε πρέπει να χρησιμοποιηθεί μαχαίρι είτε απλώς… ένα χέρι. Είναι η στιγμή κατά την οποία μπαίνουμε σε συναισθηματική και νοητική δίνη, ιδίως όταν δίνουμε μεγαλύτερη βαρύτητα στο σφάξιμο ενός ζώου από το ξερίζωμα ενός λάχανου. Πολλοί μπορεί να ξεσηκωθούν στο σημείο αυτό, αντιδικώντας πως δεν είναι καθόλου ίδια πράξη. Όμως αν διαβάσετε τα τεκμηριωμένα στοιχεία που αναφέρονται παρακάτω, τότε ίσως το ξανασκεφτείτε, ιδίως σχετικά και με το άλλοθι που δίνεται για την ικανοποίηση της πείνας, δηλαδή της ανάγκης για επιβίωση, κάθε μορφής ζωής. Διχαζόμαστε ανάμεσα στο τι πρέπει να υπερισχύει όσον αφορά τη σχέση μας με τα ζώα: η αγάπη ή ο σεβασμός προς αυτά; Στα μικρόσωμα ζώα συντροφιάς συνήθως δίνουμε και τα δύο, με μεγαλύτερη έμφαση στο συναίσθημα της αγάπης, και χωρίς να ξέρω με βεβαιότητα –μιλώντας τελείως ειλικρινά– αν είναι ανιδιοτελής από την πλευρά μας ή αν απλά συχνότατα καλύπτουμε πολλές δικές μας συναισθηματικές ανάγκες. Κάποιοι, τα βλέπουν ως φίλους και συνοδοιπόρους, αλλά οι περισσότεροι συνηθίζουν να τα αποκαλούν «παιδιά» τους. Αντίστοιχα, κάποιοι άλλοι, προσφωνούν με κάθε γλυκανάλατη γούτσου-γούτσου λεξούλα ακόμα και ζώα άγρια και θηριώδη από τη φύση τους, παρόλο που οι λέξεις «μεγαλόπρεπα», «επιβλητικά», κ.λπ. θα έπρεπε να είναι οι μοναδικές που ανταποκρίνονται σ’ αυτό που είναι. «Τι γλυκό πανέμορφο λιονταράκι…» Σίγουρα, η ίδια πρόταση θα διατυπωνόταν τελείως διαφορετικά, όπως και το αντίστοιχο συναίσθημα θα έδινε τη σκυτάλη στη φρίκη, βλέποντας το γλυκό, πανέμορφο λιονταράκι να ξεσκίζει με τα δόντια του μιαν αντιλόπη. Εκεί, το «γλυκό, πανέμορφο λιονταράκι» μετατρέπεται σε κτήνος με δολοφονικά ένστικτα, κάτι που πάντως είναι καθαρή Φύση. Όμως η Φύση δε λογαριάζει ούτε από συναισθήματα ούτε από νου, γιατί απλά Είναι, και επιδιώκει να συνεχίσει να είναι. Άραγε με τις άλλες μορφές ζωής διαφέρουμε, πράγματι, επειδή διαθέτουμε σκέψη και νου; Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ διασαφηνίζει και καταδεικνύει ότι «στη Φύση η βούληση εκδηλώνεται και στα ζώα και στα φυτά». Στο παράδειγμα με το χωράφι των φασολιών, ο Σοπενχάουερ παρουσιάζει παραστατικότατα τη βούληση στο φυτικό βασίλειο. Η ρίζα μιας φασολιάς, στην προσπάθειά της να φτάσει στην επιφάνεια της γης, είχε έλθει σε επαφή με τη σόλα ενός παπουτσιού το οποίο δεν μπορούσε να διαπεράσει. Η σόλα ωστόσο είχε σαράντα μικρές τρύπες. Τότε, η ρίζα διαιρέθηκε σε σαράντα ριζίδια κι έτσι πέρασε μέσα από τις μικρές τρύπες. Το εντυπωσιακό, όμως είναι ότι μετά τα ριζίδια ενώθηκαν ξανά κι έφτασαν μέχρι την επιφάνεια όπου έφτιαξαν το υπόλοιπο φυτό. Το φαινόμενο ανακαλύφθηκε μόνο όταν κάποιος έσκαψε στο έδαφος και είδε ότι το φυτό είχε αποφασίσει να κάνει όσα έγιναν. Δεν πρόκειται για ένστικτο. Το ένστικτο δεν διεγείρει μια τέτοια διανοητική πράξη. Κάθε φυτό αναζητά το φως, αδιάφορα με το πού βρίσκεται αρχικά. Τα αναρριχητικά φυτά αναρριχώνται μέσα από σχισμές βράχων, πάνω από τοίχους, αναζητώντας ένα μέρος για να προσκολληθούν. Πραγματικά θα λέγαμε ότι «κυνηγούν» αυτά τα μέρη, με τρόπους που παραπέμπουν περισσότερο σε επιλογή παρά σε τροπισμό ή ένστικτο. Η εργασία του Κάρολου Δαρβίνου για τη φυτική γη δείχνει ότι οι γαιοσκώληκες έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν από την εμπειρία. Εάν μαθαίνουν, τότε θα πρέπει να διαθέτουν την ικανότητα σκέψης. Οπουδήποτε κι αν ψάξουμε, θα βρούμε ότι τα φυτά και τα ζώα έχουν λογική ικανότητα. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί σε συμπεράσματα του είδους ότι αυτές οι καταστάσεις ύπαρξης και μορφές ζωής έχουν νου όσο τουλάχιστον έχει και ο άνθρωπος, αν και μικρότερου, αλλά σίγουρα και διαφορετικού, βαθμού. Ο νους δεν είναι καθαρά ανθρώπινο προνόμιο, αλλά κάτι που παρατηρείται σε ολόκληρη τη Φύση. Μπορεί οι νοητικές λειτουργίες μας να ακολουθούν διαφορετικά μοτίβα, όμως πρόσφατα κάποια «παράξενα» είδη συμπεριφοράς έχουν παρατηρηθεί από επιστήμονες όσον αφορά το φυτικό βασίλειο. Ο αλτρουιστής βασιλικός, για παράδειγμα, στέλνει ενθαρρυντικά μηνύματα στη γειτόνισσα πιπεριά, το τριφύλλι μοιράζεται εξίσου το φαγητό του με τα αδέλφια του, τα κουκιά και οι ντοματιές που δέχονται επίθεση ενημερώνουν για το συμβάν τους γείτονές τους με τη βοήθεια ενός υπόγειου συστήματος Wi-Fi, τα πεύκα αποδεικνύονται καλές μητέρες, τα καλαμπόκια απολαμβάνουν τη μουσική, οι λεύκες και οι μιμόζες έχουν μνήμη. Όσοι ενδιαφέρονται για τα παραπάνω αλλά και για περισσότερες θαυμαστές πραγματικά ιδιότητες του «πράσινου κόσμου», δεν έχουν παρά να διαβάσουν το άρθρο «Τα φυτά και η εξυπνάδα τους» (http://www.tovima.gr/science/article/?aid=524945). Κι αν φαίνεται σκληρός και ψυχρός όποιος αναφέρεται στον απαράβατο νόμο ότι η ζωή τρέφεται με ζωή, τότε πώς ακριβώς θα κρίνατε ένα φυτό το οποίο, για να τραφεί σε εξαιρετικά χαμηλών συστατικών έδαφος που είναι ριζωμένο, έχει επινοήσει ένα τρόπο που θα ζήλευε ακόμα κι ο ίδιος ο Νικολό Μακιαβέλι; Puya-ChilensisΤο αιωνόβιο φυτό, λοιπόν, που ονομάζεται Puya Chilensis, φύεται στη Χιλή. Ο κορμός του είναι γεμάτος αγκάθια σε σχήμα άγκιστρου, τα οποία κόβουν σαν λεπίδες και παγιδεύουν τα ζώα, μεταξύ των οποίων και πρόβατα, μέχρι να λιμοκτονήσουν. Στη συνέχεια, το σώμα των άτυχων ζώων αποσυντίθεται και τροφοδοτεί το φυτό με τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά μέσω του εδάφους, σαν λίπασμα. (http://www.econews.gr/2013/06/28/puya-chilensis-102138/) Σατανικό; Χρησιμοποίησα εδώ μια λέξη που ανταποκρίνεται στην πονηριά και την κακία –βάσει ανθρώπινων κριτηρίων– χαρακτηρίζοντας μια πράξη. Ευσταθεί, όμως, η ανθρώπινη ηθική όταν αναφερόμαστε σε πράξεις του ζωικού και φυτικού βασιλείου; Νομίζω πως όχι. Η επιβίωση δεν έχει να κάνει με συναισθήματα ή τύψεις, καθώς οι πράξεις της χαρακτηρίζονται από κριτήρια όπως αυτά που αναφέρθηκαν πιο πάνω, και όχι από δόλο. Η ζωή και ο θάνατος είναι νομοτελειακά δεμένα στη Φύση. Πάντα έτσι ήταν και πάντα έτσι θα είναι. Επίσης, το αν τελικά το ζωικό και φυτικό βασίλειο χαρακτηρίζεται ή όχι από νοημοσύνη (μη συγκρίσιμη άρα και διαφορετική από τη δική μας), είναι κάτι που, ακόμα κι αν το απορρίψουμε, δεκάρα τσακιστή δεν θα δώσει η ντοματιά γι’ αυτό, συνεχίζοντας να προειδοποιεί για κινδύνους κι ενδεχόμενες επιθέσεις τις γειτόνισσές της. Α, κι όποιος νομίζει πως διαθέτει περισσότερη νοημοσύνη επειδή γνωρίζει να χρησιμοποιεί τη διαλεκτική, να ξέρει πως δεν θα του χρησιμεύσει σε τίποτα αν βρεθεί πρόσωπο με πρόσωπο με το χαριτωμένο αλλά πεινασμένο «λιονταράκι» που αναφέρθηκε παραπάνω – σε αντίθεση με την κοινή «φυσική» νοημοσύνη που μοιράζονται όλες οι μορφές ζωής. Γιάννης Χναράκης Πηγές: – Τα μυστήρια του Ερμητισμού, A.S. Raleigh – http://www.tovima.gr/science/article/?aid=524945 – http://www.econews.gr/2013/06/28/puya-chilensis-102138/